هرآنچه باید در مورد سیستم مدیریت محتوا بدانید

حدس می‌زنم شمایی که اینجایید، تصمیم خود را برای راه‌اندازی سایت گرفته‌اید و حالا می‌خواهید ببینید که سیستم مدیریت محتوا چیست، انواع سیستم مدیریت محتوا کدامند و بهترین سیستم مدیریت محتوا برای شما کدام است؟ (حالا اگر هم حدسم اشتباه بود به رویم نیاورید، مرسی) خب به‌هرحال به تمام این سوالات در این مقاله پاسخ داده شده است. اما قبل از اینکه آن را بخوانید از شما یک خواهشی داریم. لطفاً همین حالا یک قلم و کاغذ بردارید و جدولی مشابه جدول زیر بکشید. در این جدول انتظارات خود را از وبسایت‌تان بنویسید و نکتۀ خاصی اگر مد نظرتان است قید کنید. این لیست را تا پایان مقاله نگه دارید تا فایدۀ آن را به شما بگویم.

بالاخره این سیستم مدیریت محتوا چیست؟

سیستم مدیریت محتوا یا CMS) Content Management System) که از اسمش پیداست؛ همان سیستمی است که با کمک آن محتوای وبسایت‌تان را مدیریت می‌کنید. یعنی چه؟ فرض کنیم که یک سایت یا فروشگاه اینترنتی دارید. محتوای وب‌سایت شما شامل چه چیزهایی است؟ دوست دارید چه چیزهایی در سایتتان قرار دهید؟ عکس، متن، ویدئو، موسیقی؟ خب محتوای وب‌سایت شما هر چه که باشد سیستم مدیریت محتوا به شما کمک می‌کند، که به سادگی آب خوردن و بدون داشتن دانش برنامه‌نویسی و نوشتن صدها خط کد مختلف، بتوانید آن را مدیریت کنید.

اگر سیستم مدیریت محتوای سایت نبود، شما مجبور بودید برای قرار دادن یک ویدئوی ساده در وبسایت‌تان با زبان‌های مختلفی کد بنویسید، صفحۀ جدید طراحی کنید، این کدها را بارگذاری کنید، خطاگیری کنید و کلی دردسر دیگر که هر آن ممکن است گریبانتان را بگیرد!

به عبارت دیگر، سیستم مدیریت محتوا نرم‌افزاری است که روی سرور نصب می‌شود و به شما این امکان را می‌دهد که سایتی پویا* داشته باشید و بخش‌های مختلف سایتتان را به دلخواه تغییر داده و مدیریت کنید.

*منظور از سایت پویا، سایت‌هایی هستند که از طریق سیستم مدیریت محتوا مدیریت می‌شوند و مدیریت آن‌ها نیازی به دانش برنامه نویسی ندارد. در مقابل سایت پویا، سایت‌های ایستا قرار دارند که باید برای به‌روزرسانی آن‌ها دانش برنامه‌نویسی داشته باشید.

امکانات مختلف یک سیستم مدیریت محتوا (CMS)

سیستم‌های مدیریت محتوا، امکانات زیادی دارند که به طور پیش‌فرض یا از طریق نصب افزونه یا پلاگین‌های مختلف می‌توانید آن‌ها را اجرا کنید. تعدادی از این امکانات عبارتند از:

• امکان به‌روزسانی وبسایت و قرار دادن محتوای متنی، تصویری و ویدئویی
• امکان درج لینک یا پیوندهای مختلف
• امکانات سئو یا بهینه سازی سایت برای موتورهای جستجو
• ایجاد فرم ثبت‌نام در سایت
• قابلیت اتصال به فروشگاه اینترنتی
• گزارش آمار سایت
• پشتیبانی از گوگل آنالیتیکس
• امکان ایجاد منو
• امکان ایجاد اسلایدشو
• امکان ایجاد گالری تصاویر
• امکان اتصال به درگاه پرداخت
• پشتیبان‌گیری یا بکاپ اطلاعات

خب حالا، که فهمیدید سیستم مدیریت محتوا چیست و با امکانات مختلف آن آشنا شدید، شاید این سوال برایتان پیش بیاید که بهترین CMS یا سیستم مدیریت محتوا کدام است؟ در جواب این سوال باید بگویم که انتخاب بهترین CMS کاملاً به انتظارات شما از یک سیستم مدیریت محتوا بستگی دارد. یعنی اینکه ببینید، کدام سیستم مدیریت محتوا می‌تواند انتظارات شما را برآورده کند و پاسخگوی نیازهای شما باشد. قبل از انتخاب لازم است با انواع سیستم‌های مدیریت محتوا آشنا شوید و نکاتی را دربارۀ هر یک بدانید.

انواع سیستم مدیریت محتوا

سیستم‌های مدیریت محتوا انواع و اقسام مختلفی دارند؛ اما در یک نگاه کلی می‌توان آن‌ها را به دو دستۀ اشتراکی (SAAS) و کدباز (Open Source) تقسیم کرد. در ادامۀ مقاله هر یک از دسته‌ها را بررسی می‌کنیم و سپس به مقایسۀ آن‌ها می‌پردازیم.

سیستم مدیریت محتوای کد باز یا Open Source

کد باز، متن باز، اُپن سورس یا Open Source به نرم‌افزارهایی می‌گویند که امکان دسترسی به کد آن وجود دارد و قابل توسعه و تغییرپذیر هستند.وقتی که به کدها دسترسی داشته باشید خودتان (یا برنامه‌نویسی که استخدام می‌کنید) می‌توانید تغییرات دلخواهتان را در ظاهر و باطن سایت ایجاد کنید و خطاهای آن را برطرف کنید. البته نه به این معنی که برای استفاده از سیستم مدیریت محتوای اپن سورس به کدنویسی نیاز دارید؛ نه! برنامه‌نویسی و کد زدن زمانی لازم می‌شود که بخواهید برای کسب و کاری بزرگ سیستم مورد نظرتان را توسعه دهید و تغییرات اساسی در آن ایجاد کنید. 

به عبارت دیگر، در سیستم مدیریت محتوای اُپن سورس، تمام امکاناتی که برای مدیریت وب‌سایت نیاز دارید (از قرار دادن مطلب گرفته تا امکان ثبت نام در سایت و درج لوگو) برای شما فراهم شده است و بدون این‌که نیازی به کد نوشتن داشته باشید، می‌توانید آن‌ها را به کار ببرید. که در ضمن این سیستم‌ها کاملاً رایگان هستند اما اگر بخواهید آن‌ها را توسعه دهید، قالب‌های اختصاصی طراحی کنید و پشتیبانی برای آن پیدا کنید باید هزینه‌هایی را بپردازید. از بین سیستم‌های مدیریت محتوای کد باز نام جوملا، وردپرس و دروپال همواره می‌درخشد.

سیستم مدیریت محتوای اشتراکی یا SAAS

کلمۀ SAAS مخفف Software As A Service است و در فارسی به آن سرویس اشتراکی یا اجاره نرم‌افزار هم می‌گویند. اما این یعنی چه؟ سیستم‌های SAAS امکانات سیستم‌های متن باز را دارند، منتها با این تفاوت که به کدهای آن‌ها دسترسی ندارید و باید آن را از شرکت‌های ارائه‌دهندۀ سیستم‌ مدیریت محتوای اشتراکی به صورت اشتراک سالیانه، ماهیانه یا بستۀ محصول خریداری کنید.

با خرید اشتراک، دیگر نیازی به پرداخت هزینه‌های جدا برای طراحی قالب، پشتیبانی، اجاره هاست و استخدام طراح سایت و... نخواهید داشت. شرکتی که سرویس SAAS را به شما ارائه می‌دهد تمامی این امکانات را برایتان فراهم می‌کند. ویکس، اسکوار اسپیس و سایت ساز اهرمات از جمله سیستم‌های مدیریت محتوای اشتراکی هستند که به آن‌ها سایت‌ساز هم می‌گویند.

مقایسۀ سیستم‌های مدیریت محتوای کد باز و اشتراکی

در این جدول دو نوع سیستم مدیریت محتوای کدباز و اشتراکی را با هم مقایسه کرده‌ایم. همانطور که می‌بینید، در سیستم مدیریت محتوای اشتراکی، بر خلاف سیستم‌های متن باز، نیازی به خرید هاست نیست و شرکت‌های ارائه دهنۀ سایت ساز، خودشان هاست و دامنه را هم در پکیجی به شما ارائه می‌دهند.

با توجه به این جدول مقایسه، تا اینجای مقاله فکر می‌کنید کدام CMS برای شما بهتر است؟ کد باز یا اشتراکی؟ اگر هنوز در انتخاب سیستم مدیریت محتوای موردنظرتان تردید دارید، در ادامۀ این مقاله همراه من باشید تا نمونه‌هایی از هر نوع CMSرا بررسی کنیم.

نمونه‌هایی از سیستم مدیریت محتوای کدباز (Open Source)

در این بخش قصد دارم سه نمونه از بهترین و پرطرفدارترین سیستم‌های مدیریت محتوای کد باز را معرفی کرده و مزایا و معایب هر کدام را برایتان باز کنم. این سه CMS عبارتند از: وردپرس، جوملا و دروپال.

سیستم مدیریت محتوای وردپرس

 معمولاً اولین پیشنهادی که هنگام انتخاب یک CMS از خیلی‌ها می‌شنویم، وردپرس (WordPress) است. پس بیایید از همین وردپرس بررسی‌های‌مان را شروع کنیم و ببینیم این CMS محبوب دل‌ها چه ویژگی‌هایی دارد. البته در مقاله وردپرس چیستهم مفصل دربارۀ آن صحبت کرده‌ایم. 

اول بگذارید یک چیز جالب به شما بگویم تا برگ‌های‌تان بریزد. آیا می‌دانستید تعداد 60 میلیون از وب‌سایت‌های تمام جهان، که تا الان طراحی شده‌اند، از سیستم مدیریت محتوای وردپرس استفاده می‌کنند و این یعنی سهم 40 درصدی بین تمام CMSهای شناخته شدۀ دنیا؟ خب حالا اجازه دهید تا دلیل محبوبیت این غول سیستم‌های مدیریت محتوای جهان را به شما بگویم.

در ابتدا به وردپرس یک سیستم وبلاگ ساز حرفه‌ای می‌گفتند. یعنی وردپرس آمده بود تا یک سیستم مدیریت محتوای قدرتمند برای وبلاگ نویس‌ها باشد. اما این سیستم رفته رفته گسترش پیدا کرد و با امکانات دیگری به آن اضافه شد، توانست به سایت‌های خبری، شرکتی و حتی فروشگاهی هم توسعه پیدا کند. یک نکتۀ جالب دیگر: وبسایت خبری بزرگ نیویورک تایمز (nytimes.com) با وردپرس نوشته شده است.

از دلایلی که وردپرس تا این حد مورد توجه قرار گرفته، میتوان به کم‌حجم بودن، رایگان بودن، داشتن پلاگین‌های مختلف و بهینه بودن آن برای موتورهای جستجو اشاره کرد. اگر هدف شما از ساختن سایت، نوشتن مطالب مختلف، بلاگری و ایجاد وبسایت خبری است، وردپرس می‌تواند بهترین گزینه برای شما باشد.

اما... اگر قصد راه‌اندازی کسب و کار اینترنتی یا ایجاد یک وبسایت بزرگ با امکانات ویژه را دارید، پیشنهاد می‌کنم که زیاد روی وردپرس حساب باز نکنید. می‌پرسید چرا؟

همانطور که گفتم، این CMSبیشتر به درد وبلاگ‌نویس‌ها می‌خورد و با نصب پلاگین‌های مختلف، ممکن است ماهیت خود را از دست بدهد. وقتی افزونه‌های مختلف (مثل فروشگاه‌ساز ووکامرس) را روی وردپرس نصب می‌کنیم، رفته رفته سایت سنگین می‌شود و سنگین شدن سایت یک اتفاق خیلی بد است. حالا فکر کنید که کسب و کار شما روز به روز بزرگتر شود و بخواهید محصولات بیشتری را وارد وبسایت‌تان کنید؛ این مشکل سرعت سایت بیشتر به چشم می‌آید و ممکن است خیلی از مشتری‌هایتان را به همین دلیل از دست بدهید!

مشکل دیگر، بحث پشتیبانی وردپرس است. بگذارید خیلی ساده بگویم که وردپرس پشتیبانی خوبی ندارد. اگر احیاناً با مشکل مواجه شوید، باید با سوال کردن از دیگران یا جستجو در صفحات مختلف اینترنت به دنبال راه حل مشکلتان باشید، یا اینکه با پرداخت هزینه حل آن را به دست کارشناسان بسپارید.

علاوه‌براین کار با وردپرس برای افراد مبتدی و بی‌تجربه در زمینۀ وب، سخت است. همین وجود افزونه‌های مختلف می‌تواند برای این افراد دردسرساز باشد. اگر با انواع افزونه‌ها و کاربرد آن‌ها آشنا نباشید، ممکن است برای انجام یک کار ساده چندین افزونۀ مختلف را نصب کنید و دست آخر هیچکدام هم به دردتان نخورد!

سیستم مدیریت محتوای جوملا

در سال 2001 بود که سروکلۀ یک رقیب قدرتمند برای وردپرس پیدا شد. این CMS حرفه‌ای که جوملا نام دارد، بر خلاف وردپرس پاسخگوی هر نوع سایتی (از وبلاگ گرفته تا سایت‌های بزرگ) است. نصب و راه‌اندازی CMS جوملا هم مانند وردپرس سریع است اما به سادگی آن نیست. نکته‌ای که ممکن است هنگام شروع کار با جوملا کمی توی ذوقتان بزند، رابط کاربری نسبتاً پیچیدۀ آن است. به بیان دیگر جوملا رابط کاربری، کارپسندی ندارد و ممکن است در همان ابتدای کار افراد مبتدی را دلسرد کند. البته اگر کمی حوصله کنید و بتوانید با این مشکل Joomlaکنار بیایید، شاید در آینده شاید از انتخابتان راضی شوید.

یکی از مزایای جوملا، داشتن بیش از 6000 افزونۀ مختلف و کاربردی است (هرچند که در اینجا هم مانند وردپرس ممکن است تعداد بالای افزونه‌ها شما را به اشتباه بیاندازد و نصب آن‌ها سرعت سایتتان را کم کند). از افزونه‌های قدیمی و مهم جوملا می‌توان به ویرچومارت (VirtuMart) اشاره کرد که امکان اضافه کردن فروشگاه اینترنتی به سایت را در اختیارتان قرار می‌دهد. البته این افزونه بیشتر مناسب فروشگاه‌های اینترنتی کوچک است و برای کسب و کارهای بزرگ جوابگو نخواهد بود. اما باز هم جای نگرانی نیست چون افزونه‌های دیگری هم برای فروشگاه های بزرگ اینترنتی طراحی شده‌اند که مهمترین آن‌ها عبارتند از: میجوشاپ و J2Store.

از طرف دیگر، توسعۀ جوملا کار افراد مبتدی نیست و نیاز است که برای توسعۀ آن افراد متخصص را استخدام کنید. استخدام افراد متخصص و کاربلد هم خود پروسه‌ای زمان‌بر است و دردسرهای خاص خودش را دارد.

در مجموع، جوملا بیشتر مناسب وبلاگ‌نویس‌ها، سایت‌های خبری، سایت‌های شرکتی، سایت‌های دانشگاهی، کسب و کارهای کوچک و سایت‌هایی با محتوای تجارت الکترونیک است. یکی از سایت‌هایی که با سیستم مدیریت محتوای جوملا مدیریت می‌شود، وبسایت کمپانی بزرگ پژو به نشانی peugeot.com است.

سیستم مدیریت محتوای دروپال

دروپال سیستم مدیریت محتوای دیگری هست که شاید به اندازۀ وردپرس دانلود نشده باشد، اما از وقتی آمده حسابی غوغا کرده و توجه بسیاری از افراد، به خصوص حرفه‌ای‌ترها را به خود جلب کرده است. این CMS از قابلیت‌های خوب بسیاری برخوردار است، اما نخستین نکته‌ای که ممکن است توجه شما را جلب کند، سرعت خوب بارگذاری صفحات و زمان پاسخگویی سریع‌تر آن است.

خبر خوب دیگر وجود 6000 افزونه برای دروپال است. این افزونه‌ها توسعۀ دروپال را تا حد زیادی راحت‌تر کرده‌اند. البته این به این معنی نیست که هر فردی بتواند به راحتی کار توسعۀ دروپال را انجام دهد. نه! پیچیدگی‌های سیستم مدیریت محتوای دروپال کمی از دو مورد قبلی بیشتر است و توصیه می‌کنم شرکت‌های بزرگی که می‌توانند برنامه‌نویس یا توسعه دهندۀ وبسایت استخدام کنند، از آن استفاده کنند. با توجه به اینکه تعداد قالب‌های آماده برای این CMS خیلی کمتر از جوملا و وردپرس است و ساختن قالب اختصاصی برای آن کار آسانی نیست، استفاده از دروپال را به افراد مبتدی توصیه نمی‌کنم.

سرعت خوب و توسعه‌پذیری عالی، در کنار امنیت بالا و پشتیبانی قوی، از جمله دلایلی هستند که بسیاری از شرکت‌های بزرگ، شبکه‌های اجتماعی، سایت ساز اهرمات‌های خبری و سایت‌های آپلود و دانلود فایل از سیستم مدیریت محتوای Drupal استفاده می‌کنند. یکی از معروفترین مثال‌هایی که با CMS دروپال ساخته شده، وبسایت اختصاصی کاخ سفید (Whitehouse.gov) است.

برای ساخت فروشگاه اینترنتی سیستم های مدیریت محتوای دیگری هم هستند که  ماهیت یک فروشگاه‌ اینترنتی در آن‌ها بیشتر در نظر گرفته شده است. پس اگر قصد شما راه‌اندازی فروشگاه اینترنتی است توصیه می‌کنم «راهنمای کامل راه‌اندازی فروشگاه اینترنتی» را بخوانید و با مراحل ساخت فروشگاه اینترنتی و انواع فروشگاه‌سازها آشنا شوید.

نمونه‌هایی از سیستم مدیریت محتوای اشتراکی (SAAS)

حالا نوبت بررسی چند نمونه از سایت‌سازهای خوب دنیا است. سه نمونه‌ای که در این بخش آن‌ها را بررسی کرده‌ام عبارتند از: ویکس، اسکوئر اسپیس و سایت ساز اهرمات.

 سایت‌ساز ویکس (Wix)

ویکس، یکی از جذاب‌ترین سایت‌سازهای رایگان دنیا است. کاری که در Wix باید انجام دهید خیلی خیلی ساده است. شما می‌توانید با درگ اند دراپ کردن سایت خودتان را بسازید. حتی اگر انجام چنین کارهایی هم برایتان حوصله سربر باشد می‌توانید اطلاعاتی را در مورد کسب و کارتان به ویکس بدهید تا سایت مناسب شما به صورت خودکار آماده کند.

درست است که ویکس یک پلتفرم رایگان است، اما برای تامین هزینه‌ها در قسمت بالا و پایین سایتتان تبلیغات خودش را نمایش می‌دهد. مورد دیگری که از محبوبیت این سایت‌ساز کم می‌کند این است که نمی‌توانید از دامین مورد نظرتان خودتان استفاده کنید. یعنی مثلاً آدرس سایت شما به‌جای novin.com می‌شود username.wix.com/novin. علاوه‌بر این Wix از افزونه‌هایی مثل گوگل آنالیتیکس، فاوآیکون و فروشگاه هم پشتیبانی نمی‌کند. اما تمام این‌هایی که گفتم برای نسخۀ رایگان است. شما می‌توانید با پرداخت هزینه‌های مازاد و خرید اشتراک ماهانه یا سالیانه از ویکس، امکاناتی را که نیاز دارید در اختیار بگیرید و حتی دامنۀ اختصاصی خودتان را ثبت کنید (هر چند که ویکس پسوند دامنۀ .IR را تحریم کرده و نمی‌توانید از آن استفاده کنید!).

اگر می‌خواهید در خصوص هاست و دامنه بیشتر بدانید، سری به این پست‌ها بزنید:

• هاست و هر آنچه باید دربارۀ آن بدانید.
• دامنه چیست و چگونه ثبت می‌شود؟

سایت‌ساز اسکوئر اسپیس (SQUARESPACE)

 سیستم اسکوئر اسپیس هم تا حدودی شبیه ویکس است با این تفاوت شروع آن مثل ویکس رایگان نیست و از همان ابتدا باید اشتراک ماهانه خود را با توجه که امکاناتی که می‌خواهید، خریداری کنید. تعداد قالب‌های آمادۀ SQUARESPACE از ویکس کمتر است، اما باز هم می‌توانید با کلیک روی هر بخش، تغییر اندازه و تغییر نوشته‌ها، قالب دلخواه خودتان را بسازید. از دیگر معایب اسکوئر اسپیس این است که بر خلاف Wix از قابلیت پشتیان‌گیری برخوردار نیست.

سایت‌ساز سایت ساز اهرمات (PORTAL)

خب حالا می‌رسیم به یک نمونۀ وطنی و ایرانی: سایت‌ساز و فروشگاه‌ساز سایت ساز اهرمات. شما می‌توانید ساده‌ترین شیوۀ راه‌اندازی یک وب‌سایت یا فروشگاه اینترنتی را با سایت ساز اهرمات تجربه کنید. هزینۀ اشتراک سایت ساز اهرمات به‌صورت سالیانه محاسبه می‌شود و دیگر نیازی به پرداخت هزینه‌های جانبی برای پشتیبانی، طراحی قالب و غیره نیست. از دیگر ویژگی‌های خوب سایت‌ساز و فروشگاه‌ساز سایت ساز اهرمات این است که برای کاربران ایرانی ساخته شده و قالب‌های آن متناسب با سرعت اینترنت ایران طراحی شده‌اند. ویژگی‌های سایت ساز اهرمات به همین‌جا ختم نمی‌شود. توصیه می‌کنم برای آشنایی بیشتر با سایت ساز اهرمات از 7 روز تست رایگان آن استفاده کنید و مقالۀ «35 دلیل برای آنکه سایت ساز اهرمات را انتخاب کنید!» را بخوانید.

و اما...

یادتان هست که اول مقاله جدولی را کشیدیم و انتظاراتمان از یک وب‌سایت را در آن وارد کردیم؟ خب، حالا که این مقاله را خواندید دوباره به آن جدول نگاه کنید. الان با توجه به چیزهایی که نوشته‌اید و نکاتی که در این مقاله خواندید فکر می‌کنید کدام CMS برای شما بهتر است؟ با توجه به انتظاراتی که از وب‌سایت‌تان دارید می‌توانید تصمیم بگیرید که سیستم‌های مدیریت محتوای اشتراکی برای شما بهترند یا سیستم‌های کد باز؟ بهتر است از یک سرویس ایرانی استفاده کنید یا نمونه‌های خارجی؟ وردپرس کار شما را راه می‌اندازد یا نه، برای یک سایت پیشرفته‌تر به دروپال نیاز دارید؟ فکر می‌کنم الان جواب این سوال‌ها را خیلی راحت‌تر پیدا کنید.

اگر هنوز هم سوالاتی در ذهنتان باقی مانده یا فکر می‌کنید که نکات مبهمی در این مقاله وجود دارد، در قسمت نظرات آن را با ما در میان بگذارید. همچنین برای ارتباط با کارشناسان ما با شماره087-34590404 داخلی2 تماس بگیرید.