واژه تجارت اجتماعی، خیلی در دنیای کسب و کارهای اینترنتی واژه جدیدی نیست، اما در ایران کم‌تر کسی با آن آشنایی دارد! جالب اینجاست که Social commerce در حال متحول کردن بیزینس‌های آنلاین است اما در ایران ما اصلا نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم! چرا؟ با من همراه باشید تا ابتدا این مفهوم را به شما توضیح بدهم و سپس همه چیز را در موردش بگویم:
تجارت اجتماعی چیست؟
تجارت اجتماعی، خرید اجتماعی یا همان Social commerce به بازاریابی و خرید و فروش محصول روی شبکه‌های اجتماعی، بدون نیاز به خروج از آن شبکه اشاره دارد! یعنی چه؟ ببینید، ما سال‌هاست که به کمک اینستاگرام و تلگرام و دیگر رسانه‌های اجتماعی محصولات‌مان را به مخاطبان می‌فروشیم. اما اگر دقت کرده باشید، مخاطب باید برای خرید محصول و پرداخت آن، یا به سایت مراجعه کند یا عملیات پرداخت را به‌شکل کارت به کارت انجام بدهد.
حالا تجارت اجتماعی، به این موضوع اشاره می‌کند که مخاطب بتواند در شبکه اجتماعی علاوه بر انتخاب محصول و ارتباط با فروشنده، پرداخت را هم انجام بدهد. احتمالا خودتان هم در اینستاگرام یا فیسبوک مشاهده کرده‌اید که بعضی پیج‌ها پست‌های‌شان به‌شکل متفاوت نمایش داده شده و روی آن‌ها قیمت تگ شده است. این دقیقا تجارت اجتماعی است که این روزها به اجرا در آمده. چراکه مخاطبان با کلیک روی این تگ‌ها به طور مستقیم وارد صفحه پرداخت شده و عملا بدون نیاز به خروج از اپلیکیشن، خریدشان را انجام می‌دهند.
تجارت اجتماعی در کدام شبکه‌های اجتماعی اجرا شده؟
الان که این مقاله را می‌نویسم، فیسبوک مدت زیادی است که قابلیت پرداخت درون برنامه را به خودش اضافه کرده و اینستاگرام هم که خب کاربران علاقه‌مند به خرید محصول را به فروشگاه فروشنده در فیسبوک متصل می‌کند. علاوه بر این، شبکه اجتماعی پینترست هم از این قابلیت پشتیبانی می‌کند.
اما به جز این‌ها، گفته می‌شود اسنپ چت و توییتر هم در حال راه‌اندازی تستی این قابلیت هستند و به زودی باید در آن‌ها هم شاهد اجرای عظیم تجارت اجتماعی باشیم. دقت کنید، در حال حاضر خرید و فروش در این رسانه‌ها به کمک این قابلیت برای کاربران ساکن ایران فعال نیست!
آیا تجارت اجتماعی در ایران هم قابل اجراست؟
اول از همه باید بدانید که در حال حاضر به دلیل وجود تحریم‌ها و از طرفی فیلترینگ، هم کاربران ایرانی و هم فروشندگان با قابلیت فروش در شبکه‌های اجتماعی مشکلات زیادی دارند. حالا در این بین شاید بپرسید در مورد شبکه‌های اجتماعی ایرانی شرایط به چه شکلی است؟
ببینید، اگر قابل اجرا بودن و نبودن Social commerce را صرفا از لحاظ زیرساخت بررسی کنیم، بله، قطعا شبکه‌های اجتماعی ملی مثل روبیکا می‌توانند این قابلیت را به راحتی به خودشان اضافه کنند. چه بسا که همین حالا هم قابلیت پرداخت را داشته باشند و من ندانم. اما موضوع اینجاست که وقتی ما صحبت از رسانه اجتماعی می‌کنیم، باید قبل از زیرساخت‌ها، به کاربران توجه کنیم! به زبان دیگر، با توجه به اینکه کاربران ایرانی به شبکه‌های اجتماعی داخلی خیلی اعتماد ندارند، پس عملا می‌توان گفت هنوز تجارت اجتماعی در ایران قابل استفاده و اجرا نیست.
نکته: احتمالا در اینستاگرام مشاهده کرده‌اید که بعضی پیج‌های فارسی تگ فروش محصول را به پست‌های‌شان اضافه کرده‌اند. دقت کنید، این تگ‌ها به پیج‌ها در ساخت یک کاتالوگ محصول کمک می‌کند. اما باز هم هنوز ایرانیان نمی‌توانند محصولات‌شان را به طور مستقیم در اینستاگرام بفروشند و باید در نهایت کاربران را به سایت منتقل کنند.
تجارت اجتماعی در دنیا
وب سایت معتبر statista آمار جذابی منتشر شده کرده و خبر داده که در سال 2020 تجارت اجتماعی حدود 457 میلیارد دلار درآمد ایجاد کرده! همینطور طبق این آمار انتظار می‌رود این درآمد با نرخ رشد 28.4 درصد طی سال رشد کرده و تا حوالی سال 2028 به 3.57 تریلیون دلار برسد!
مزایای تجارت اجتماعی
خب، بیایید نگاهی دقیق‌تر داشته و ببینیم که Social commerce چه مزایایی را متوجه صاحبان کسب و کار می‌کند:
1_ اصطکاک کم‌تر در فرآیند پرداخت
در گذشته کسب و کارها در بهترین حالت باید از شبکه‌های اجتماعی جهت هدایت مخاطبان به سایت‌شان کمک می‌گرفتند تا بتوانند آن‌ها را به خریدار تبدیل کند. همین موضوع، یعنی درخواست از مخاطب برای خروج از شبکه اجتماعی مورد نظرش، متوقف کردن کارهایش، ورود به مرورگر و یک سایت جدید، عاملی بود که باعث کاهش شدید «نرخ تبدیل» می‌شد.
به زبان دیگر در گذشته بسیاری از مخاطبان ترجیح می‌دادند از خیر خرید بگذرند اما امروز و به کمک تجارت اجتماعی، تا حدود زیادی از این اصطکاک کم شده و کاربران به دلیل اینکه به راحتی می‌توانند روی لینک‌ها کلیک کرده و به صفحه پرداخت بروند، کم‌تر از خرید انصراف می‌دهند.
2_ یک تیر و چند نشان
یکی دیگر از مزیت های تجارت اجتماعی، این است که عملا یک تیر و چند نشان محسوب می‌شود! یعنی چه؟ یعنی بر خلاف گذشته، دیگر اینطور نیست که بخواهید یک محتوا با هدف جذب مخاطب جدید، محتوای دیگر با هدف ایجاد رابطه خوب یا بهبود رابطه و... بسازید. در واقع وقتی در حال استفاده از تجارت اجتماعی هستید، می‌توانید یک پست منتشر کرده، به کمک آن هم مخاطب جدید را جذب کنید، هم تعامل مخاطب فعلی را بالا ببرید و هم او را به خرید در لحظه ترغیب کنید.
3_ افزایش سرعت مسیر قیف فروش
به زبان ساده قیف فروش مسیری است که کاربران باید طی کنند تا از یک مخاطب عادی به خریدار محصول شما و سپس طرفدار برندتان تبدیل شوند. حالا به کمک قابلیت پرداخت آنلاین در شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از کاربران ممکن است بدون گذراندن مسیر طولانی قیف که شامل آگاهی، تبدیل به سرنخ و... است، در جا از کاربر عادی به خریدار تبدیل شوند.
4_ پیدا کردن آسان بازار هدف
باید بدانید کسب و کارهای اینترنتی که از تبلیغات فیسبوک و اینستاگرام استفاده می‌کنند، به شدت در جذب مخاطبان هدف مسیر آسان‌تری در پیش دارند. چراکه این تبلیغات به آن‌ها اجازه می‌دهد بر اساس سن، جنسیت، محل زندگی و حتی علایق کاربران را دسته‌بندی کرده و محتواهای مورد نظرشان را به هر کدام از آن‌ها که می‌خواهند نشان بدهند. این سخاوت و در دسترسی به بازار هدف، به شدت روی افزایش درآمد شما تاثیر دارد. البته متاسفانه در ایران به دلیل تحریم‌ها و همینطور عدم محبوبیت فیسبوک، ما خیلی از این تبلیغات استفاده نمی‌کنیم و متوجه اثربخشی‌شان نیستیم.
5_ تایید اجتماعی آسان
تایید اجتماعی به این موضوع اشاره می‌کند که ما انسان‌ها علاقه داریم کاری که دیگران انجام می‌دهند را انجام بدهیم. در واقع به همین خاطر است که همه کسب و کارهای اینترنتی به نحوی سعی می‌کنند به کاربران بگویند قبل از شما هم افرادی بوده که این محصول را خریده‌اند! مثلا خود ما در سایت ساز اهرمات در صفحه نمونه‌کارها، آدرس و تصویر بعضی مشتریان‌مان را قرار داده‌ایم تا به کاربران جدید ثابت کنیم خرید از ما کاری است که از قبل هم توسط بسیاری از کاربران انجام شده. یا مثلا دیجی کالا علاوه بر نمایش تعداد خریدهای یک محصول، نظرات کاربرانش را هم پایین آن نمایش می‌دهد.
حالا Social commerce با توجه به داشتن مخاطبی که علاقه زیادی به کامنت گذاشتن دارد، به شما کمک می‌کند خیلی راحت‌تر از تایید اجتماعی استفاده کنید. یعنی کافی است درخواست‌هایی مثل لایک کردن، کامنت گذاشتن، استوری کردن محصول و... از مخاطبان داشته باشید تا کاربران جدید دچار تایید اجتماعی شده و راحت‌تر از برندتان خرید کنند.
6_ متناسب با موبایل!
جالب است بدانید تا همین 7/8 سال برای گوگل خیلی مهم نبود که یک سایت ظاهر «ریسپانسیو» یا همان متناسب برای موبایل و تبلت هم داشته باشد. اما راستش را بخواهید این روزها استفاده از موبایل توسط کاربران آنقدر زیاد شده که می‌توان میزان تناسب یک رسانه با موبایل را به عنوان یک معیار اصلی در مورد موفقیت یا عدم موفقیتش در گوگل در نظر گرفت! امروز حتی گوگل به سایت‌هایی که ظاهرشان برای نمایش در موبایل بهینه نشده رتبه خوبی نمی‌دهد!
حالا بعد از همه این‌ها باز به عنوان یکی از مهم‌ترین مزیت‌های تجارت اجتماعی، می‌توان به این موضوع اشاره کرد: شبکه‌های اجتماعی نه‌تنها از نظر ظاهری برای کاربران موبایل بهینه شده‌اند، که تجربه کاربری‌شان هم به شدت برای مخاطبان نسخه موبایل مناسب است و خب این یعنی اگر در شبکه‌های اجتماعی قصد فروش داشته باشید، مسیر راحت‌تری در پیش دارید. در این بین جالب است بدانید شرکت تحقیقاتی eMarketer گفته که 88 درصد از زمان کاربران موبایلی در وب، در اپلیکیشن‌های شبکه اجتماعی صرف می‌شود!
مقایسه رسانه‌های تجارت اجتماعی
خب، بیایید به طور خلاصه نگاهی داشته باشیم به رسانه‌های مختلف اجتماعی که قابلیت پرداخت در آن‌ها فعال شده و آن‌ها را مقایسه کنیم.
1_ فیسبوک
تعداد کاربران فعال در فیسبوک امروز بیشتر از 3 میلیارد نفر است! در واقع فیسبوک در خارج از کشور به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی شناخته می‌شود اما در ایران از ابتدا به دلیل فیلترینگ آن‌طور که باید مورد توجه قرار نگرفت. در این شبکه اجتماعی کسب و کارها می‌توانند فروشگاه‌های اختصاصی خودشان را ایجاد کرده و محصولات‌شان را در آن قرار بدهند. یکی از قابلیت‌های جذاب این رسانه، تشخیص علایق مخاطب و نمایش محصولاتی است که احتمالا بر اساس شناخت قبلی، مخاطب به آن علاقه بیشتری دارد.
2_ اینستاگرام
اینستاگرام به عنوان یک رسانه فعال در تجارت اجتماعی، قابلیت‌های زیادی را در اختیار فروشندگان قرار می‌دهد. از ویترین فروشگاه اختصاصی گرفته تا ساخت کاتالوگ و حتی اضافه کردن گزینه shop در پیج و... . همینطور در اینستاگرام هم محصولات و برندها بر اساس علایق مخاطبان به آن‌ها پیشنهاد می‌شود.
3_ پینترست
پینترست یک شبکه اجتماعی به معنای واقعی خارق‌العاده است که البته در ایران هنوز مورد توجه قرار نگرفته. جالب است بدانید طبق آمار، مخاطبان این شبکه اجتماعی از آن به شدت برای خرید استفاده می‌کنند و این موضوع باعث شده پینترست به یک شبکه اجتماعی محبوب کسب و کارها تبدیل شود. مخصوصا این شبکه اجتماعی برای فروش محصولات حوزه مد و دکوراسیون منزل استفاده می‌شود.
تجارت اجتماعی یا چه تفاوتی با تجارت آنلاین؟
ببینید، اگر بخواهم دقیق‌تر بگویم تفاوت تجارت اجتماعی و تجارت آنلاین، در این است که Social commerce خودش جزوی از تجارت آنلاین محسوب می‌شود! در هر حال خیلی از مخاطبان بعد از مطالعه مقاله تا اینجا از خودشان می‌پرسند بعد از همه این‌ها، ما می‌توانیم فقط به تجارت اجتماعی متکی شویم یا به فروشگاه اینترنتی هم نیاز داریم؟
اول از همه خب همانطور که بالاتر هم گفتم، در حال حاضر ما ایرانی‌ها به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم به Social commerce دل خوش کنیم. اما موضوع مهم‌تری هم وجود دارد:
انسان عاقل؛ هیچ موقع در زمین اجاره‌ای خانه نمی‌سازد!
به زبان ساده، یعنی یادتان باشد که اینستاگرام و هر رسانه اجتماعی دیگر، در نهایت متعلق به شما نیست و ممکن است در یک شب، تمامی هزینه‌هایی که صرف آن کرده‌اید به خاطر یک اشتباه، یک اتفاق و... از بین برود. (همانطور که طی این چند سال پیج سلبریتی‌ها و کسب و کارهای بزرگ غیر فعال شده.) بنابراین بهترین انتخاب کمک گرفتن از بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی در کنار وب سایت فروشگاهی است. اگر هنوز سایت فروشگاهی‌تان را نساخته‌اید، حتما از تست 7 روزه و رایگان فروشگاه ساز اهرمات کمک بگیرید.
کلام آخر
خب به انتهای مقاله رسیدیم. در این مقاله فهمیدیم که تجارت اجتماعی چیست، در ایران چه وضعیتی دارد و اطلاعات ارزشمندی در موردش به دست آوردیم. در آخر اگر سوال و البته نظری در مورد مطالب این مقاله داشتید در بخش نظرات منتظر شما هستم.
